Tháp Hưng Thạnh

• Nguyễn Hoàng Khanh - 10A

Tháp Hưng Thạnh (hay còn gọi là Tháp Đôi) là khu tháp của Chăm-pa, hiện nằm ở làng Hưng Thạnh, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Tháp gồm hai tháp là tháp phía bắc và tháp phía nam nằm cạnh nhau.

Tháp Hưng Thạnh có  niên đại vào khoảng cuối thế kỉ 12, đầu thế kỉ 13 trong giai đoạn phong cách Bình Định. Đây cũng là thời kì có sự giao lưu thường xuyên giữa Chăm-pa và vương quốc Khmer nên các nghệ thuật kiến trúc-điêu khắc Angkor cũng có ảnh hưởng ít nhiều vào kiến trúc điêu khắc của tháp.

Ngày nay, tháp đã được các chuyên gia trùng tu lại (vào những năm 1990), trả lại cho ngôi tháp hình dáng gần như xưa. Cả hai ngôi tháp đều nằm trên khu đất bằng phẳng dưới chân một quả đồi và đều quay mặt về hướng đông. Tuy có cùng hình dáng và cấu trúc là khối than vuông vức và phần đỉnh hình tháp mặt cong nhưng ngôi tháp phía bắc có chiều cao cao hơn so với ngôi tháp phía nam.

Trong hai ngôi tháp hiện còn của tháp Hưng Thạnh, ngôi tháp phía bắc không chỉ  cao hơn, lớn hơn mà còn ít bị hư hại hơn. Cửa ra vào phía đông của tháp đã bị đổ nát từ lâu, chỉ còn khung cửa hình chữ nhật tạo bởi bốn thanh đá lớn là còn lại. Ngôi tháp phía nam có hình dáng, cấu trúc và cách trang trí giống như ngôi tháp phía bắc nhưng nhỏ hơn và thấp hơn một chút. Toàn bộ phần chân tường của ngôi tháp phía nam đã bị hư hỏng nặng nề đến nỗi khó có thể nhận ra hình dáng ban đầu của cấu trúc này là như thế nào. Hiện nay, cả hai ngôi tháp đều đã bị mất phần chóp.

Về kiến trúc, cả  hai ngôi tháp thuộc Tháp Đôi đều không phải là  tháp vuông nhiều tầng như truyền thống của Chăm-pa mà là một cấu trúc gồm hai phần chính là khối than vuông vức và phần đỉnh hình tháp mặt cong. Vì vậy, khi nhìn qua thì các ngôi tháp Hưng Thạnh có dáng vẻ của những đền thờ Khmer thời Angkor Vat. Theo các nhà nghiên cứu, những hình chim thần Garuda bằng đá với hai tay đưa cao, trang trí các góc tháp, là những sảm phẩm chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của nghệ thuật Khmer thế kỉ 12-13. Thế nhưng, toàn bộ phần dưới và phần chân của hai tháp vẫn giữ nguyên hình dáng, cấu trúc cũng như cách trang trí đặc trưng của những ngôi tháp Chăm truyền thống: khối than hình vuông, mặt tường bên ngoài đước trang trí bằng cửa giả, các cột ốp và các mặt nổi nằm ở giữa các cột ốp. Ở các tháp Hưng Thạnh, vòm bên trên của các cửa giả cao vút lên tạo thành những mũi lao, các cột ốp trơn nhẵn.

Ở ngôi tháp phía bắc, toàn bộ phần chân tường của tháp được bó bằng những tảng đá cát lớn thể hiện một đài sen khổng lồ nâng đỡ toàn bộ tháp, giữa các cánh sen là những hình voi, sư tử và những hình người múa, như các tháp Chăm truyền thống khác.Đầu tường phía trên tháp cũng nhô ra tạo thành bộ diềm mái lớn, nhưng do ảnh hưởng của nghệ thuật Khmer, bộ diềm của tháp được làm bằng đá và trang trí bằng các con khỉ đang múa, hình các con vật tạp chủng mình sư tử, đầu voi và những hình người ngồi có sáu hoặc tám tay. Bốn góc của bộ diềm mái là bốn thần điều Garuda bằng đá khổng lồ được tạc theo mô hình và phong cách nghệ thuật Khmer thời Angkor Vat.

Ở ngôi tháp phía nam, dù bị hư hại nhiều hơn so với tháp bắc, một vài tảng đá nằm tại chỗ đã chứng tỏ xưa kia ngôi tháp phía nam cũng có hệ thống chân tường bằng đá tương tự tháp bắc. Mặc khác, các vòm cửa giả, các hình trang trí trên các tầng trên đỉnh tháp cũng tương tự như tháp bắc.